Foreks – Türkiye Hanehalkı Enflasyon Beklenti Anketi’nde (TEBA) hanehalkı yıllık enflasyon beklentisi Ekim ayında bir evvelki aya nazaran 2 puan gerileyerek %107 oldu.

Koç Üniversitesi ve KONDA işbirliğiyle hazırlanan TEBA Ekim ayı sonuçları açıklandı.

Ankete nazaran, hanehalkı yılsonu enflasyon beklentileri Ekim ayında bir evvelki aya nazaran 2 puan gerileyerek %92’ye geldi.

Ekim 2025’e kadar olan 12 aylık periyotta enflasyon beklentisi %96 olarak kaldı.

Açıklamada şöyle devam edildi:

“TEBA enflasyon beklentileri Ekim ayında yıllık ve yıl sonu enflasyon beklentilerinde Eylül ayındaki düşüş eğilimini devam ettirmiştir. 12-ay ileriye yönelik enflasyon beklentileri bir evvelki aya nazaran sabit kalmıştır.

Enflasyon beklentileri ortalama pahası yıllık ve yılsonu enflasyon beklentilerinde medyan kıymetinden daha yüksektir. Bu durum dağılımın sağa çarpık olduğunu göstermektedir. Yani yıllık enflasyon beklentileri %107’den düşük olanların sayısı, yüksek olanlardan daha fazladır. Buna karşılık 12 ay ileriye yönelik enflasyon kestirimi için ortalama bedel, medyan bedelden düşük olup sola çarpık bir dağılıma işaret etmektedir. Yani 12-ay ileriye yönelik enflasyon beklentileri %96’dan düşük olanların sayısı, yüksek olanlardan daha azdır.

Anket sorularına verilen yanıtın iştirakçiler ortasında ne kadar farklı olduğunu ölçen çeyrekler ortası açıklık (IQR) pahası (3. satır), ankete verilen yanıtlar küçükten büyüğe sıralandıktan sonra dağılımın yüzde 25. ve 75. sıralarına karşılık gelen şahısların beklenti farkının kaç puan olduğunu göstermektedir.

Bu paha, 12-ay ileriye yönelik enflasyon beklentileri için düşüş göstermiştir. Bu değişkenliğin düşüyor olması enflasyon varsayımı konusunda görüş birliğinin arttığını göstermektedir.2

Enflasyon beklentilerini şekillendiren faktörler

Bu ayki ankette iştirakçilerin enflasyon beklentilerini hangi kriterlere nazaran oluşturduklarına dair bir soru yer almıştır. Beklenti oluşumunda en besbelli faktörün iştirakçilerin kendi deneyim ettikleri fiyatlar olduğu gözlenmektedir. Bu bulgu Eylül anketinde elde edilen sonuçları teyid etmektedir. Döviz kurunun seyrine dair beklentilerin de enflasyon beklentilerini şekillendirmede değerli bir rol oynadığı tabir edilirken, iktisat idaresine ilişkin yorumların tesirinin daha hudutlu olduğu gözlenmektedir. Keza son devirde gündemde olan kamuda tasarruf konusunun görece tartısının da epeyce düşük olduğu, iştirakçilerin yalnızca %8’inin bu faktörü not ettiği göze çarpmaktadır.

Enflasyon beklentileri tüketici davranışlarını nasıl etkiliyor?

Ankette yer alan bir başka soru, enflasyon beklentilerinin hanehalkı davranışını ne biçimde etkilediğine dair bilgi sunmaktadır. İktisat literatüründe, enflasyon beklentilerinin talebi ne biçimde etkilendiğine dair yapılan ampirik çalışmalar her iki tarafta de bulgular içermektedir. Enflasyon beklentisi düştüğünde gerçek gelirin artacağı beklentisinin baskın çıktığı ortamlarda güçlü tüketim malları harcamalarının arttığı tespit edilmiştir (Bkz. Coibon vd, 2023).3 TEBA anketinde ise bunun tam zıddı bir davranışla enflasyon beklentisi arttığında harcama talebinin öne çekildiğine dair bulgular yer almaktadır. Anket iştirakçilerinin değerli bir kısmı enflasyon beklentilerinin artması durumunda bozulmayacak eserlerin stoklanması, güçlü tüketim mallarına olan talebin artması ve daha çok borçlanma halinde davranış tercihlerini belirtmişlerdir.

Bu davranış, enflasyonda beklenen artışa paralel olarak gerçek fiyatlardaki azalma beklentisi ile tutarlıdır. Ek olarak, enflasyonda beklenen artışın tasarruflardaki gerçek getiri beklentisini düşürmesi durumunda da talebin öne çekilmesi ekonomik teori ile tutarlıdır.

İlave olarak, enflasyon beklentilerinde artış olduğunda iştirakçilerin kıymetli bir yüzdesinin (%42) kredi kartı yahut taksitle ödeme yaparak enflasyonist beklentiye karşı alım gücünü muhafazaya çalıştıkları gözlenmektedir.”