Foreks – 2025 yılında genel devlet gelirlerinin GSYH’ya oranının bir evvelki yıla nazaran 0,6 puan azalarak yüzde 31,3 olması öngörüldü.

Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanan “2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programının Onaylanması Hakkında Karar” Resmi Gazete’nin tekrarlanmış sayısında yayımlandı.

Programa nazaran, bu kapsamda, vergi gelirlerinin 0,9 puan artması, başka gelirlerin ise 1,5 puan azalması bekleniyor. Öbür gelirlerde beklenen azalışın 0,1 puanının vergi dışı gelirlerden, 0,7 puanının faktör gelirlerinden, 0,6 puanının ise prim gelirlerinden kaynaklanması öngörülüyor.

Programda şu bilgiler verildi:

“Genel devlet harcamalarının 2025 yılında bir evvelki yıla kıyasla GSYH’ya oran olarak 2,5 puan azalarak yüzde 34,2’ye gerilemesi beklenmektedir. Bu periyotta cari harcamaların 0,9 puan, yatırım harcamalarının 0,7 puan, sermaye transferlerinin 1,1 puan azalacağı; cari transferlerin ise 0,1 puan artacağı öngörülmektedir.

Bu gelişmeler doğrultusunda, GSYH’ya oranla genel devlet açığının 2025 yılında bir evvelki yıla nazaran 1,9 puan azalarak yüzde 2,9’a gerileyeceği öngörülmektedir. Tıpkı devirde, genel devlet faiz dışı istikrarının ise 2,2 puan güzelleşerek yüzde 0,4 fazla vermesi beklenmektedir.

2025 yılında kamu kesiti borçlanma gereğinin GSYH’ya oranla bir evvelki yıla nazaran 2,2 puan azalarak yüzde 2,7 düzeyinde gerçekleşeceği, program tarifli kamu bölümü açığının ise 2,7 puanlık bir güzelleşmeyle yüzde 0,2’ye gerileyeceği öngörülmektedir.

AB tarifli genel idare borç stokunun GSYH’ya oranının 2025 yılı sonunda yüzde 25,3 düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir.”

-Merkezi İdare Bütçesi-

2025 yılında merkezi idare bütçe gelirlerinin 12.800,3 milyar TL olması hedeflenirken, bütçe harcamaları ise 14.731 milyar TL olarak programlandı. Kelam konusu gelir varsayımı ve öngörülen harcama büyüklüğü sonucunda bütçe açığının 1.930,7 milyar TL ile GSYH’ya oranla yüzde 3,1 olacağı öngörüldü.

Bütçe harcamaları için öngörülen ödeneğin 583,7 milyar TL’si sarsıntı bölgesinin tekrar inşası ve afetlere karşı dayanıklılığın artırılmasına yönelik harcamalardan oluştu. Kelam konusu harcamalar hariç tutulduğunda bütçe açığının GSYH’ya oranının yüzde 2,2 düzeyinde olması bekleniyor.

Programda şöyle devam edildi:

“2025 yılında işçi sarfiyatları, toplumsal güvenlik kuruluşlarına devlet primi sarfiyatları ile işçiye ait yedek ödeneğin toplamından oluşan harcamalar belirlenirken genel maaş artış oranının toplu mukavelede kararlaştırıldığı üzere Ocak ayında yüzde 6, Temmuz ayında yüzde 5 olarak uygulanacağı dikkate alınmış, ayrıyeten enflasyon varsayımına bağlı olarak oluşabilecek farkların tesiri göz önünde bulundurulmuştur. Bu çerçevede, toplam işçi harcamalarının 3.937,2 milyar TL, GSYH’ya oranının ise bir evvelki yıla nazaran 0,4 puan azalarak yüzde 6,4 olacağı öngörülmektedir.

2025 yılı için mal ve hizmet alım masrafları 1.023,7 milyar TL olarak belirlenmiştir. Kelam konusu fiyat, cari harcamalarda tasarruf yapılması ve verimsiz harcama alanlarının tasfiye edilmesi siyasetleriyle uyumlu biçimde belirlenmiştir. Bu kapsamda, mal ve hizmet alım masraflarının GSYH’ya oranla bir evvelki yıla nazaran 0,1 puan azalış göstermesi beklenmektedir.

Cari transferlerin 2025 yılında 5.813,4 milyar TL ile GSYH’ya oran olarak yüzde 9,4 düzeyinde olması öngörülmektedir. Cari transfer harcamalarının üçte ikisi sıhhat ve toplumsal güvenlik sistemine yapılan transferler ile genel bütçe vergi gelirlerinden mahalli yönetimler ve fonlara aktarılan hisselerden oluşmaktadır. Bu kapsamda, sıhhat ve toplumsal güvenlik sistemine yapılacak transferler 2.253,3 milyar TL, mahalli yönetimler ve fonlara aktarılacak hisseler 1.680 milyar TL olarak öngörülmüştür. Ayrıyeten, KIT’lere ve kamu bankalarına görevlendirme masrafları olarak sırasıyla 503,5 milyar TL ve 220 milyar TL, ziraî emelli transferlere 135 milyar TL ve afetlere dirençli kentler projesi için 120 milyar TL ödenek ayrılmıştır.

2025 yılında sermaye masraflarının 1.102,4 milyar TL ile GSYH içindeki hissesinin yüzde 1,8 düzeyinde olması programlanmıştır. Sarsıntı bölgesinde ziyan gören kamu kurumlarının hizmet binaları ve tesislerinin imal ve tamir masrafları ile zelzele kaynaklı öteki harcamalar için 199,5 milyar TL ödenek öngörülmüştür.

2025 yılında KÖİ modeli çerçevesinde tamamlanan kent hastanelerinin cari masraflarını karşılamak üzere mal ve hizmet alım sarfiyatlarında 37,4 milyar TL, bina kullanım ve mecburî hizmetler için sermaye sarfiyatlarında 67,2 milyar TL harcama programlanmıştır. Yeniden KÖİ modeli çerçevesinde tamamlanan ulaştırma projeleri kapsamında verilen talep garantilerinin finansmanı için cari transferlere 97,6 milyar TL ek edilmiştir.

Sermaye transferlerinin 2025 yılında 338 milyar TL ile GSYH’ya oranla yüzde 0,5 olacağı öngörülmektedir. Bu kapsamda, zelzele konutlarının üretimi ve altyapı masrafları için 244,9 milyar TL, toplumsal konut üretimi için 22,9 milyar TL, KÖYDEŞ için 7,5 milyar TL, SUKAP için 3,9 milyar TL, kalkınma ajanslarına 2,9 milyar TL, SOGEP için 600 milyon TL ödenek öngörülmüştür. Ayrıyeten, KKTC için 8,5 milyar TL, TÜBİTAK Ar-Ge projeleri için 17 milyar TL kaynak ayrılmıştır.

2025 yılında borç verme kaleminin 306,1 milyar TL ile GSYH’ya oran olarak yüzde 0,5 olacağı öngörülmektedir. Ödeneğin 229,2 milyar TL’si KIT’lere, 11,5 milyar TL’si Eximbank’a, 1,5 milyar TL’si Kredi Garanti Fonuna tahsis edilmiştir. Ayrıyeten, tahsil ve harç kredileri için 27,8 milyar TL, KKTC’ye verilen krediler için 4 milyar TL ödenek öngörülmüştür.

2025 yılında faiz masraflarının 1.950 milyar TL ile GSYH’ya oranla yüzde 3,2 seviyesinde olması beklenmektedir.

2025 yılında vergiyi tabana yayan bir yaklaşımla vergilemede adaletin güçlendirilmesi ile kayıt dışılıkla çaba ve aktif kontrolle tahsilat oranlarının yükseltilmesi suretiyle genel bütçe vergi gelirlerinin bir evvelki yıla nazaran 0,9 puan artışla GSYH’ya oranla yüzde 18,1 seviyesine ulaşması beklenmektedir. Öte yandan vergi dışı gelirlerin 0,6 puan azalması ve merkezi idare bütçesi toplam gelirlerinin 2024 yılı gerçekleşme kestiriminin 0,3 puan üzerinde yüzde 20,8 düzeyinde gerçekleşmesi öngörülmektedir. Vergi gelirlerindeki artışın temel olarak gelir üzerinden alınan vergiler ile KDV, ÖTV ve BSMV’den kaynaklanacağı iddia edilmektedir. Vergi dışı gelirlerdeki azalış ise temel olarak özel gelirler ile hazine faizlerinden kaynaklanmaktadır.

2025 yılında gelir, kâr ve sermaye karlarından alınan vergilerin tahsilat toplamının GSYH’ya oranla 2024 yılı gerçekleşme iddiasına nazaran 0,4 puan artması ve yüzde 6,1 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Minimum gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarının 2025 yılında devreye girecek olması, gayrimenkuller istikametinden kar istisnalarının sonlandırılması ve 2024 yılında yapılan stopaj oranı artırımının 2025 yılına tam yıl tesiri gelir artırıcı ögeler olarak kıymetlendirilmektedir.

Son periyottaki yasal düzenlemeler ile başta kayıt dışılıkla çaba olmak üzere uygulamada atılan kararlı adımların da katkısıyla dahilde alınan KDV tahsilatındaki toparlanmanın devam etmesi ve bu doğrultuda dahilde alınan KDV tahsilatının 2025 yılında GSYH’ya oranla bir evvelki yıl kestiriminin 0,2 puan üzerinde yüzde 2,4 düzeyinde olması beklenmektedir.

Maktu ÖTV fiyatları, fiyatlar genel düzeyindeki değişime nazaran güncellenmeye devam edilecektir. 2025 yılında, ÖTV tahsilatının GSYH’ya oranının, bir evvelki yıl gerçekleşme kestiriminin 0,2 puan üzerinde ve yüzde 3,4 olarak gerçekleşeceği kestirim edilmektedir. Petrol ve doğal gaz eserleri üzerinden yapılan ÖTV tahsilatının GSYH’ya oranı 2024 gerçekleşme varsayımıyla tıpkı düzeyde varsayım edilirken, motorlu taşıt araçlarına ait ÖTV’nin bir evvelki yıl gerçekleşme kestiriminin 0,1 puan üzerinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Alkollü içkilerden, tütün mamullerinden, sağlam tüketim mallarından ve kolalı gazozlardan elde edilecek ÖTV tahsilatının ise GSYH’ya oran olarak 2025 yılında bir evvelki yıl gerçekleşme varsayımıyla birebir düzeyde olacağı öngörülmektedir.

2025 yılında, ithalde alınan KDV tahsilatının GSYH’ya oranının, kur ve ithalat varsayımlarına bağlı olarak, 0,1 puanlık artışla yüzde 3,4 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir.

2025 yılında BSMV tahsilatının GSYH’ya oranının bir evvelki yıl gerçekleşme varsayımının 0,1 puan üzerinde ve yüzde 0,9 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Talih oyunları vergisi ve özel bağlantı vergisi kalemlerinden elde edilecek tahsilat toplamının ise 2024 yılı gerçekleşme varsayımıyla birebir düzeyde ve yüzde 0,2 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.

2025 yılında merkezi idare bütçesi vergi dışı gelirlerinin, GSYH’ya oran olarak, bir evvelki yıl gerçekleşme iddiasının 0,6 puan altında ve yüzde 2,7 düzeyinde gerçekleşeceği kestirim edilmektedir.”